UNG THƯ DA

Tấm che cơ thể tuyệt vời, làn da thân thiết biết bao. Mặt trời cho chúng ta màu da, ánh nắng giúp da tạo ra vitamin D quí báu, tia cực tím (UV) làm tổn hại DNA. Ung thư da thường mọc từ vùng da phơi nắng, dễ biết sớm, dễ điều trị, để trễ khó trị.

Lớp biểu bì che da gồm ba loại tế bào: trên hết là các tế bào vảy, kế đến là các tế bào đáy sản sinh các tế bào da mới. Thấp nhất là các tế bào mêlanô, chỉ chiếm 5% các tế bào da, mà vô cùng quan trọng, tạo sắc tố mêlanin bảo vệ da. Có ba loại ung thư mọc từ các tế bào trên và mang cùng tên.

Vết lở loét lâu không lành. Ung thư tế bào đáy gặp ở da trán, mũi, cánh mũi, mí mắt, gò má. Một vết lở, giữa đã lành sẹo, bờ viền gồm các hột nhỏ li ti, màu đen không đau có từ lâu, vài năm hoặc lâu hơn nữa, gặp ở người trên 50 tuổi. Hầu như không di căn. Đây là loại ung thư dễ trị. Ung thư tế bào vảy mọc ở mặt, đầu, cổ, tay, các vùng da phơi nắng. Vết lở nhỏ, không đau, bờ không đểu, mặt lồi lõm, thường bị coi là vết trầy lâu ngày làm độc hoặc ghẻ lở. Bệnh còn sớm dễ trị, trễ sẽ cho di căn. Coi chừng các vết sẹo xấu lâu ngày do phỏng nặng, ghẻ lở nặng, vết thương xấu là “đất tốt” cho ung thư mọc ra.

Thầy thuốc nhìn cũng đủ biết là ung thư tế bào đáy hoặc tế bào vảy, cắt một mảnh nhỏ hoặc lấy trọn cả vết lở để làm sinh thiết. Ung thư sớm, cỡ 1 – 2 cm, dễ trị khỏi. Bác sĩ mổ lấy trọn vết lở và thêm một phần da lành chung quanh gọi là viền an toàn. Nếu nằm ở trán, mí mắt, môi, mũi, cần tạo hình thẩm mỹ cho dễ coi.

Ung thư da (không phải mêlanôm) dễ phát hiện và dễ điểu trị. Ơ hờ tưởng là ghẻ, vết trầy làm độc, đắp thuốc này lá nọ, lâu ngày bệnh lan tới hạch, thấu tới xương, dẫu điểu trị mạnh tay kết quả thường rất xấu.

Mục ruồi đột nhiên thay đổi. Các mụt ruồi màu đen sẫm, phần lớn là lành. Nhưng khi mụt ruồi lớn mau, có quầng ngứa sưng hoặc loét rướm máu coi chừng ung thư mêlanin (mêlanôm) rất ác. Không được sinh thiết mà phải cắt lấy phần da rất rộng bao quanh và lấy sâu phía dưới, để tránh loại ung thư rất ác này bùng phát, có khi cần nạo hạch vùng. Biết sớm trị đúng cách, hy vọng có kết quả tốt. Nhưng diễn tiến khó lường. Cảnh giác phá mụt ruồi theo kiểu dân gian khó biết lành ác. Xạ trị được dùng khi mổ không tiện; hóa trị toàn thân dùng cho bệnh lan tràn. Có cách kích thích hệ miễn dịch để giết tế bào ung thư, thí dụ thuốc interferon (IFN) hay interleukin-2 (IL-2) dùng cho mêlanôm.

Nâng niu tấm che sinh học

Mêlanin là tấm che sinh học. Bức xạ ƯV đe dọa, có thể gây tổn hại cho phân tử DNA. Người Úc và New Zealand ở châu Đại Dương có tỷ lệ mêlanôm cao nhất thế giới. Dễ hiểu thôi: họ mang màu da sáng đến vùng nhiệt đới rực nắng.

Phơi nắng rất cần cho cơ thể tạo ra vitamin D. Phải lưu tâm giữ cân bằng tránh nguy cơ ung thư da, mà không gầy sự thiếu hụt vitamin D. Tránh phơi nắng vào giữa ngày, khoảng từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiểu. Đội nón, mặc hai lớp áo dài tay, quấn khăn che mặt khi chạy xe gắn máy hoặc lao động ngoài trời là thói quen tốt.

   Nguy cơ của giường tạo rám da. Làm rám da trong nhà bằng tia UV nhân tạo có 75% nguy cơ mêlanôm hơn người thường. FDA Hoa Kỳ cấm trẻ em dưới 18 tuổi dùng giường rám da. Tổ chức Y tế Thế giới coi các thiết bị này là gây ung thư.

Tài liệu tham khảo Nguyễn Chấn Hùng (2014), Cẩm nang phòng trị ung thư, NXB. Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh.